Ngành cà phê Việt Nam, với hơn 600.000 hộ nông dân tham gia canh tác, đang đứng trước một thách thức lớn: Quy định chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR) sẽ có hiệu lực vào cuối năm 2025. Đây là rào cản quan trọng vì EU hiện chiếm tới 40% kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam.
EUDR là gì và tại sao quan trọng?
EUDR (European Union Deforestation Regulation) quy định các sản phẩm nông sản xuất khẩu sang EU, trong đó có cà phê, phải đảm bảo không liên quan đến phá rừng sau ngày 31/12/2020. Điều này đòi hỏi minh bạch về truy xuất nguồn gốc, tọa độ địa lý lô đất, tính pháp lý về quyền sử dụng đất.
Nếu không đáp ứng, cà phê Việt Nam có nguy cơ bị hạn chế tiếp cận thị trường, ảnh hưởng trực tiếp đến hàng triệu nông dân và doanh nghiệp.
Những thách thức chính của nông hộ
Quy mô nhỏ lẻ, phân tán: Trung bình mỗi hộ chỉ có 1,3 ha, chia thành nhiều lô nhỏ, khiến việc quản lý và truy xuất nguồn gốc gặp khó.
Giấy tờ đất chưa đầy đủ: Chỉ khoảng 70% hộ có sổ đỏ, trong khi tỷ lệ này ở đồng bào dân tộc thiểu số chỉ đạt 55%.
Thiếu hệ thống ghi chép: Hơn một nửa số hộ không lưu trữ thông tin về sản lượng, thời gian, địa điểm thu hoạch.
Rủi ro gần rừng: Khoảng 10% diện tích trồng cà phê nằm cách rừng dưới 300m, dễ bị đánh giá là rủi ro cao.
Điểm sáng và cơ hội
96% diện tích cà phê đã được canh tác trước năm 2020, nghĩa là có cơ sở để chứng minh hợp pháp theo EUDR.
Các chương trình thí điểm như IMPACT tại Gia Lai và Lâm Đồng đã lập bản đồ hơn 80% diện tích, hỗ trợ bảo tồn rừng và truy xuất dữ liệu.
Các sáng kiến bền vững đang được triển khai: đào tạo nông dân về phân bón hữu cơ, quản lý dịch hại, chứng nhận 4C, RA, GCP, đồng thời lập bản đồ dấu chân carbon để phù hợp tiêu chuẩn quốc tế.
Doanh nghiệp và Nhà nước cần làm gì?
Doanh nghiệp xuất khẩu: Không chỉ thu mua sản phẩm, mà còn phải hỗ trợ nông dân xây dựng hệ thống ghi chép, cung cấp thiết bị định vị, phối hợp với đại lý để minh bạch hóa nguồn gốc cà phê.
Chính quyền địa phương: Hỗ trợ cấp sổ đỏ, xác minh thông tin đất rừng, đào tạo hộ dân (đặc biệt là đồng bào thiểu số) về quy định mới.
Các tổ chức quốc tế: IDH, SRD, WRI khuyến nghị cần thêm hỗ trợ kỹ thuật, bản đồ số đất nông nghiệp và công cụ truy xuất đơn giản, dễ sử dụng trên điện thoại thông minh.
Gia hạn nhưng không được chậm trễ
Tháng 9/2025, EU đã đề xuất lùi thời hạn áp dụng EUDR từ 12/2025 sang 12/2026 do vấn đề kỹ thuật. Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định Việt Nam cần tận dụng khoảng thời gian này để chuẩn bị gấp rút, nếu không sẽ đánh mất lợi thế tại thị trường lớn.
Hướng tới ngành cà phê bền vững
Mùa vụ 2025/26, sản lượng cà phê Việt Nam dự báo tăng 8,3% lên 29,65 triệu bao nhờ thời tiết thuận lợi và áp dụng thực hành nông nghiệp tốt (GAP). Nếu giải quyết tốt rào cản EUDR, cà phê Việt Nam không chỉ giữ vững thị trường EU mà còn nâng cao vị thế toàn cầu nhờ hình ảnh “cà phê xanh – minh bạch – bền vững”.
20.8
694.4
13
13