Từ một chất thải gây áp lực cho môi trường, tro, xỉ từ các nhà máy nhiệt điện than đang dần trở thành nguồn nguyên liệu quý phục vụ sản xuất vật liệu xây dựng, giúp tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải CO₂ và mở ra hướng phát triển bền vững cho ngành xây dựng Việt Nam.
1. Lượng tro, xỉ phát thải khổng lồ
Theo thống kê của Bộ Xây dựng, hiện nay cả nước có 31 nhà máy nhiệt điện than đang hoạt động, với tổng lượng tro, xỉ phát thải khoảng hơn 19 triệu tấn mỗi năm. Trong đó:
Khu vực miền Bắc chiếm hơn 12 triệu tấn (66%)
Miền Trung gần 5 triệu tấn (22,7%)
Miền Nam khoảng 2 triệu tấn (11,3%)
Khối lượng chất thải này nếu không được xử lý, tái sử dụng sẽ gây áp lực lớn lên môi trường, đặc biệt là vấn đề ô nhiễm bụi, nước và chiếm diện tích bãi chứa.
2. Doanh nghiệp tiên phong tái chế tro, xỉ
Một số doanh nghiệp đã chủ động nghiên cứu và tái sử dụng tro, xỉ thành nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng.
Công ty CP Xi măng FiCO Tây Ninh (Fico-YTL) tái sử dụng hàng trăm nghìn tấn tro bay và xỉ lò cao mỗi năm. Riêng năm 2025, hơn 364.000 tấn tro, xỉ và phụ phẩm công nghiệp đã được đưa vào sản xuất dòng xi măng phát thải thấp ECOCem, thay thế một phần clinker — giúp giảm từ 30-70% lượng CO₂ phát thải.
Công ty CP Sông Đà Cao Cường (SCL) cũng làm chủ công nghệ xử lý tro, xỉ nhiệt điện, tạo ra dòng sản phẩm tro bay chất lượng cao. Nguồn nguyên liệu này được dùng để sản xuất vữa khô trộn sẵn SCL
Mortar, bê tông khí chưng áp AAC-Block, tấm ALC với công suất lên đến 200.000 m³/năm và tiếp tục mở rộng thêm nhà máy công suất 360.000 m³/năm.
3. Tro, xỉ đạt tiêu chuẩn môi trường
Theo kết quả phân tích của Viện Vật liệu Xây dựng, hầu hết tro, xỉ từ các nhà máy nhiệt điện ở Việt Nam có hàm lượng chất nguy hại thấp hơn nhiều so với ngưỡng quy định của QCVN 07:2009/BTNMT. Lượng kim loại nặng và chất nguy hại trong nước chiết từ tro, xỉ đều nằm trong giới hạn cho phép.
Điều này cho thấy tro, xỉ đủ điều kiện sử dụng làm nguyên liệu, phụ gia sản xuất vật liệu xây dựng và không gây ô nhiễm thứ cấp nếu được quản lý đúng cách. Tuy nhiên, cần đặc biệt chú ý đến khâu lưu trữ, vận chuyển và thi công, tránh phát tán bụi ra môi trường.
4. Tỷ lệ tiêu thụ tro, xỉ tăng mạnh
Nhờ các chính sách thúc đẩy của Nhà nước, tỷ lệ tiêu thụ tro, xỉ đã tăng mạnh trong những năm qua. Nếu như năm 2015 chỉ đạt khoảng 30–35%, thì từ năm 2023 đến nay, con số này đã đạt 90–100%. Tro, xỉ không còn là “rác thải” gây áp lực môi trường, mà trở thành nguồn tài nguyên thứ cấp, đóng góp vào phát triển bền vững ngành xây dựng.
5. Hoàn thiện hành lang pháp lý và chính sách hỗ trợ
Bộ Xây dựng cùng các bộ ngành liên quan đã ban hành 26 tiêu chuẩn, 1 quy chuẩn, 8 chỉ dẫn kỹ thuật và 3 định mức kinh tế - kỹ thuật về sử dụng tro, xỉ trong sản xuất vật liệu xây dựng, san lấp và nền đường.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cần tiếp tục:
Hoàn thiện cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp xử lý và tái sử dụng tro, xỉ.
Tăng cường kiểm soát chất lượng và giám sát môi trường.
Thúc đẩy liên kết chuỗi cung ứng từ nơi phát thải đến đơn vị sản xuất và người tiêu dùng.
Không cấp phép mở rộng bãi thải tro, xỉ — ưu tiên cho tái chế, tái sử dụng.
6. Hướng tới xây dựng xanh và bền vững
Việc biến tro, xỉ từ “gánh nặng môi trường” thành nguồn tài nguyên có giá trị không chỉ giúp giảm áp lực rác thải công nghiệp, mà còn góp phần tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, giảm phát thải khí nhà kính và xanh hóa ngành xây dựng.
20.8
694.4
13
13